Είναι ο Θεός εθνικιστής; Νοιάζεται για τα ζώα; Ποιος ο ρόλος των προφητών; Αυτές είναι οι τρεις μεγάλες ερωτήσεις που απαντάει το βιβλίο του χειρότερου, ίσως, προφήτη της Παλαιάς Διαθήκης.
Ο Ιωνάς, στο ομώνυμο βιβλίο του, έχει μια αποστολή: να πάει στη Νινευή και να κηρύξει εναντίον της. Το τι θα της πει, που είναι συνήθως το κυρίως θέμα σε κάθε προφητικό βιβλίο, είναι λεπτομέρεια για τον Ιωνά. Στα 4 κεφάλαια που απαρτίζουν αυτό το βιβλίο, αναφέρεται μόνο μια μικρή γραμμούλα: “σε 40 μέρες η Νινευή θα καταστραφεί”.
Σε πολλές από τις σκηνές της ιστορίας που ακολουθεί, βλέπουμε ότι ο Ιωνάς είναι μια σκέτη αποτυχία. Εξ’ ου και το “προφήτης εμετός”.
Η Νινευή ήταν η πρωτεύουσα της Ασσυρίας, ενός λαού που είχε επιτεθεί και αιχμαλωτίσει το Βόρειο τμήμα με τις 10 φυλές του Ισραήλ, σχηματίζοντας αυτό που στις μέρες του Χριστού έλεγαν “Σαμάρεια”. Αναμειγμένες φυλές, οι οποίες δεν θεωρούνταν λαός του Θεού αλλά αίρεση , από τους Ιουδαίους (Νότιο τμήμα), λόγω της πρόσμιξής τους με τους Ασσύριους. Ο Ιωνάς, ο οποίος φαίνεται πως ήταν από το Βόρειο τμήμα.. είχε πολλούς λόγους να μισεί τη Νινευή.
Σκεφτείτε λίγο τους παππούδες μας που έζησαν το τρίτο Ράιχ. Αν τους ρωτήσουμε (αν ζουν ακόμα) ποια είναι η γνώμη τους για τους Γερμανούς, είμαι σίγουρος πως 75 χρόνια μετά δεν έχουν την καλύτερη εντύπωση.. Ίσως να τους αποκαλέσουν και “Γερμαναράδες”. Μπαίνοντας στη θέση του Ιωνά, ίσως καταλάβουμε καλύτερα το πώς νιώθει, εξάλλου μάλλον το όλο θέμα είναι πολύ φρέσκο για αυτόν.
Γιατί ο Θεός ενδιαφέρεται για μία μη Εβραϊκή πόλη;
Με το που του λέει λοιπόν ο Θεός να πάει στη Νινευή, αυτός ξεκινάει για τη Θαρσείς.. Δηλαδή εντελώς αντίθετα. Ο Ιωνάς δεν είπε απλά ένα “όχι Θεέ, ευχαριστώ, δεν υπάρχει περίπτωση να πάω εγώ εκεί”, ούτε καν είπε “μήπως να το συζητήσουμε λίγο; είσαι σίγουρος πως θες να τους μιλήσω;”. Απλά ξεκίνησε να φύγει όσο πιο μακριά γινόταν από την αποστολή του, ίσως προς Ισπανία!
Γιατί ο Θεός να θέλει να χρησιμοποιήσει έναν προφήτη που δεν θέλει να συνεργαστεί;
Το πλοίο στο οποίο ανέβηκε, έπεσε θύμα ενός ανεμοστροβίλου, τον οποίο προκάλεσε ο Θεός, προκειμένου να συνεφέρει τον Ιωνά. Το πλήρωμα αποτελείτο από ανθρώπους που πίστευαν σε διαφορετικούς θεούς, και όλοι τους προσεύχονταν στους θεούς τους για να σωθούν. Ο Ιωνάς, όμως, πήγε και κοιμήθηκε σε ένα ήσυχο σημείο. Τελικά αποκαλύπτεται ότι είναι ο υπαίτιος της τρικυμίας. Τον ρίχνουν στη θάλασσα, με δική του προτροπή, στη θαλασσοταραχή.
Το πλοίο κινδυνεύει, όλοι τρελαίνονται, και ο Ιωνάς κοιμάται. Σας θυμίζει κάτι αυτή η σκηνή;
Η Νινευή όμως είναι ακόμα μια εκκρεμότητα. Γίνεται να περιμένει; Ένα κήτος καταπίνει τον Ιωνά, και τον “φιλοξενεί” 3 μέρες στο στομάχι του, ώσπου τον ξερνάει στη στεριά! Πολλοί δεν πιστεύουν πως αυτό είναι δυνατό. Δυστυχώς δεν ξέρω πολλά από κήτη. Ξέρω, όμως, τα εξής:
- ότι οι φάλαινες είναι θηλαστικά με πνευμόνια. Στη wikipedia λέει ότι συγγενής τους, εξελικτικά, θεωρείται ο ιπποπόταμος.
- φτάνουν τα 34 μέτρα σε μήκος και σχεδόν 200 τόνους σε βάρος
- κάποια είδη τους τρώνε αποκλειστικά πλαγκτόν
Είναι δυνατόν, τεχνικά μιλώντας, κάποιος να επιζήσει 3 μέρες στο στομάχι ενός τέτοιου θηρίου; Δεν ξέρω. Είναι αδύνατο να τον κατάπιε μια τέτοια φάλαινα; με βάση τα παραπάνω, μάλλον όχι. Έβαλε το χέρι του ο Θεός σε κάποιο σημείο; Αν πρόκειται για θαύμα ή όχι δεν περιγράφεται, και δεν είναι και το θέμα του άρθρου.
3 μέρες σχεδόν νεκρός, προκειμένου να γλυτώσει το πλήρωμα ενός καραβιού. Σας θυμίζει κάτι αυτή η σκηνή;
Ο Θεός ξαναμιλάει στον Ιωνά, του λέει να πάει στη Νινευή. Τελικά πάει ο Ιωνάς, μπαίνει σε αυτήν την τεράστια σε διαστάσεις και πληθυσμό πόλη, 120.000 δεν είναι λίγος κόσμος για την εποχή εκείνη. Περπατάει μια ολόκληρη μέρα, αντικρύζοντας όλους αυτούς που προξενούν σε αυτόν ανατριχίλα και στον Θεό οργή. Κάπου στο κέντρο της πόλης κηρύττει πως η πόλη θα καταστραφεί και οι ντόπιοι πείθονται. Όταν μάλιστα φτάνει και στα αφτιά του τοπικού άρχοντα, ξεκίνησε ένα πένθος στην πόλη, εις ένδειξη μετάνοιας. Η πόλη τελικά σώζεται, καθώς ο Θεός κρίνει πως είναι ειλικρινής η μεταστροφή τους.
Γιατί δεν πήγε μόνος του ο Θεός να τους πει ότι πρέπει να μετανοήσουν;
Ο Ιωνάς εκνευρίζεται που τους έσωσε ο Θεός. Ο Θεός του εξηγεί πως 120.000 άνθρωποι και πόσα ζώα, είναι πολύ πιο σημαντικά για αυτόν από ότι ένα φυτό, το οποίο καθώς προσέφερε για μια μέρα σκιά στον ταλαιπωρημένο και εκνευρισμένο Ιωνά, ξεράθηκε.
Σκέψεις:
Οι προφήτες δεν ήταν απαραίτητα καλοί άνθρωποι. Βασικά, θα λέγαμε πως δεν ξεχώριζαν από την καλοσύνη τους, αλλά από το γεγονός ότι ο Θεός είχε επιλέξει να τους χρησιμοποιήσει. Στην επική εισαγωγή του, ο συγγραφέας της προς Εβραίους επιστολή λέει πως υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και του Ιησού. Οι πρώτοι έφερναν απλά ένα μήνυμα του Θεού, ενώ ο δεύτερος έφτιαξε και κυβερνά τον κόσμο. Επίσης, ο Ιησούς ξεχωρίζει στο ότι ήταν άμεμπτος, έκανε τέλεια το θέλημα του Πατέρα, δείχνοντας πως καταλαβαίνει ακριβώς το Πνεύμα του. Αντίθετα, ο Ιωνάς ήταν σκληρός, εθνικιστής και εκδικητικός.
Ο Ιησούς εξήγησε πως ο Θεός ενδιαφέρεται για όλον τον κόσμο, όχι μόνο για τους Εβραίους, ή ακόμα χειρότερα, μόνο τους Ιουδαίους, αποδεικνύοντάς το αυτό στη συνάντησή του με τη Σαμαρείτισσα και βάζοντας στο σωστό πλαίσιο την προφητεία του Ωσηέ: θα καλέσω λαό μου αυτόν που δεν είναι λαός μου. Έρχεται αυτό σε απόλυτη συμφωνία με τα λόγια του Θεού στον Ιωνά. Ο Ιωνάς, ο προφήτης “εμετός”, δεν ανέχεται τη σωτηρία της Νινευή, γιατί ξέρει πως ο Θεός είναι αγαθός και συγχωρεί και δεν του αρέσει αυτό. Όποιος κάνει λάθος πρέπει να πληρώνει, σύμφωνα με τη λογική του. Και ειδικά, όποιος κάνει λάθος εναντίον των Ισραηλιτών. Βέβαια άλλοι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης εξηγούν πως η δράση των Ασσυρίων που έμελλε να έρθει ήταν και αυτή αποτέλεσμα κρίσης! Κρίση κάνει μόνο ο Θεός, δεν είναι δική μας δικαιοδοσία.
Ο Θεός νοιάζεται για τα ζώα. Στη σημερινή εποχή δεν νοιαζόμαστε για τα ζώα. Εύκολα τρώμε το σουβλάκι, εγώ πρώτος, χωρίς να νοιαζόμαστε για τις συνθήκες σταβλισμού και σφαγής τους. Για ό,τι δεν ακούμε και βλέπουμε, εύκολα ξεχνάμε. Όμως ο Θεός λέει ξεκάθαρα στον Ιωνά πως νοιάζεται και για τα ζώα της Νινευή. Η εντολή που έδωσε ο Θεός στον Αδάμ ήταν να εργάζεται τον κήπο και τον φυλάει. Γιατί; Γιατί ο Θεός νοιάζεται. Δεν μας έχει εδώ στη γη να τρώμε και να πίνουμε και να μην νοιαζόμαστε. Μας έχει εδώ να εργαζόμαστε και να φυλάμε τη γη.
Σε πολλές από τις σκηνές της ιστορίας αυτής βλέπουμε ότι ο Ιωνάς είναι μια σκέτη αποτυχία. Και αυτό το βλέπουμε πιο ξεκάθαρα, βάζοντάς τον δίπλα στον Ιησού. Ο πρώτος φεύγει μακριά από την αποστολή του, ο δεύτερος προσφέρεται. Ο πρώτος γίνεται η αιτία μιας θαλασσοταραχής, ο δεύτερος η λύση. Ο πρώτος σχεδόν πεθαίνει για τρεις μέρες, για να σωθούν αυτοί που είναι στο καράβι, αλλά και αυτοί που είναι στη Νινευή, ο δεύτερος πεθαίνει για τρεις μέρες για τις αμαρτίες του κόσμου. Ο πρώτος κάνει το θέλημα του Θεού με βαριά καρδιά, ο δεύτερος όταν μίλησε στη Σαμαρείτισσα, δεν ήθελε ούτε καν να φάει από τη χαρά του, γιατί έκανε το θέλημα του Πατέρα του (σε αντίθεση με το θέλημα της μητέρας του στον γάμο της Κανά που το έκανε με βαριά καρδιά). Ο ένας πικραίνεται που σώθηκε τόσος κόσμος, ο άλλος υπόσχεται πως δεν θα ξαναπιεί από το γέννημα της αμπέλου, μέχρι εκείνη την ημέρα στη Βασιλεία του Πατέρα του.
Η αποτυχία του Ιωνά είναι μία κακή απομίμηση της τελειότητας του Ιησού.
Ξέροντας τι θέλει ο Θεός από εμάς, πώς συμπεριφερόμαστε; Σαν τον Ιωνά ή σαν τον Ιησού; Σαν εμετός ή γεμάτοι από τη χάρη του Θεού;
