Ο Χριστός δεν έφτιαξε μια θρησκεία. Δεν τον ένοιαζε να φτιάξει κανόνες για κάθε λεπτομέρεια στη ζωή μας, όπως γινόταν μέχρι τότε με την Ιουδαϊκή θρησκεία. Αυτό όμως που έκανε, εκτός από το σωτηριακό έργο, είναι να θεμελιώσει κάποιες βασικές αξίες, με βάση τις οποίες μπορούμε να σκεφτούμε για την καλύτερη αντιμετώπιση του κάθε προβλήματός μας.  Δεν σωζόμαστε μόνο ως κατάληξη, αλλά και ως πορεία. Εξ’ άλλου δεν θα εισέλθει στη Βασιλεία του Θεού όποιος λέει στον Ιησού “Κύριε-Κύριε” αλλά αυτός που κάνει το θέλημα του ουράνιου Πατέρα. Αυτός δηλαδή που όντως κάνει Κύριό του τον Ιησού.

Κάθε τι που περνάμε είναι η ευκαιρία να εμπιστευόμαστε όλο και περισσότερο τον ίδιο και τη διδασκαλία Του, και να ωριμάζουμε για να είμαστε περισσότερο έτοιμοι για την επόμενη δοκιμασία.

Την εποχή του Χριστού δεν υπήρχε ο όρος bullying, αυτό όμως που υπήρχε ήταν η κατοχή του Ισραήλ. Κατοχή από κάποιους από τους πιο άγριους κατακτητές, που όμως είχαν θεσμοθετήσει και νομοθετήσει άρτια. Μέχρι σήμερα το Ρωμαϊκό δίκαιο θεωρείται επιτομή του νομοθετικού έργου, και πολλές σημερινές Δημοκρατίες εμπνέονται από αυτό.
Ο νόμος που ήξεραν ήδη οι Εβραίοι για την προσωπική ζημιά (αστικό δίκαιο) ήταν γνωστός ως “οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος”. Εδώ όμως υπάρχει ένα σοβαρό ζήτημα. Το μεν Ρωμαϊκό δίκαιο βλέπει τους Εβραίους ως μη έχοντες ιδιαίτερα δικαιώματα, ενώ οι Εβραίοι προφανώς και ήθελαν να έχουν, και να δικάζονται με τον Μωσαϊκό νόμο. Τι γίνεται λοιπόν; Σε ποιον νόμο έπρεπε να υποταχθούν οι Εβραίοι;

Ο Καίσαρας είχε αφαιρέσει από τους Εβραίους το δικαίωμα να τιμωρήσουν με θάνατο, όπως έγινε άλλωστε και στην περίπτωση του Ιησού, οπότε και προσέφευγαν στο “νόμιμο” Ρωμαϊκό δικαστήριο. Ιδανικά, θα ήθελα να είχαν προδικάσει με τα δικά τους κριτήρια κάθε έναν πριν τον παραδώσουν με τη “συνταγή” στον Ρωμαίο δικαστή.

Τι σημαίνει όμως “οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος”; Η συγκεκριμένη φράση βρίσκεται τρεις φορές στην Παλαιά Διαθήκη (Π.Δ.) και τις τρεις φορές σε ελαφρώς διαφορετικό περιβάλλον.

Την πρώτη φορά (Έξοδος 21:24) προηγούνται οδηγίες για προσωπική προξένηση βλάβης. Αν κάποιος δηλαδή σου προξενήσει κάποια πληγή, τότε πρέπει να του επιβληθεί όμοια πληγή. Εδώ όμως εξετάζονται όλες οι περιπτώσεις: τι γίνεται αν αυτό γίνει καταλάθος, από ατύχημα, αν το θύμα είναι γονιός, περίπτωση απαγωγής, κατάρα προς γονείς, χτυπήματα, συμπεριφορά σε δούλους.. και ξαφνικά φτάνει εκεί που αναφέρεται, στην περίπτωση εγκύου γυναίκας. Αν κάποιος χτυπήσει την έγκυο και γεννήσει πρόωρα, αλλά δεν υπάρχει σοβαρή βλάβη, πρέπει να πληρώσει κάποιο πρόστιμο. Αλλά αν πρόκειται για σοβαρό τραυματισμό, τότε θα πρέπει να γίνει στον θύτη ό,τι και στο θύμα. Μάτι για μάτι, δόντι για δόντι.. Μετά συνεχίζει λέγοντας πως αν κάποιος αφαιρέσει δόντι ή μάτι από δούλο, αυτόματα ο δούλος ελευθερώνεται από τον κύριό του.

Στη δεύτερη φορά (Λευ. 24:20) αναφέρεται στην περίπτωση βλασφημίας του Θεού. Κάπως εμβόλιμα και χωρίς κάποια συνέχεια, πετάγεται η περίπτωση προξένησης βλάβης σε άνθρωπο ή αφαίρεσης ζωής. Φαίνεται παράξενο, αλλά νομίζω πως αυτό που υπονοείται είναι πως η βλασφημία προς τον Θεό είναι αντίστοιχη με την προξένηση σωματικής βλάβης. Ή αλλιώς, τα λόγια μας έχουν πολύ μεγάλη βαρύτητα! Ένα ακόμα νέο εδώ είναι πως Εβραίοι και ξένοι, όλοι τους υπάγονται στον ίδιο νόμο, όταν βρίσκονται στο Ισραήλ.

Στην τρίτη φορά (Δευτ. 19:20) αναφέρεται στον ψευδομάρτυρα, ο οποίος αν αποδειχθεί ότι είναι τέτοιος, τότε θα πρέπει να του επιβληθεί η ποινή που ζητούσε να έχει ο κατηγορούμενος. Στο φως αυτής της περικοπής καταλαβαίνουμε γιατί ο Χριστός ζήτησε από τον Πατέρα “συγχώρεσέ τους γιατί δεν ξέρουν τι κάνουν”.

“Η βία δεν φέρνει μόνιμη ειρήνη. Δεν λύνει κανένα κοινωνικό πρόβλημα: Μόνο δημιουργεί νέα πιο περίπλοκα. Η βία είναι μη πρακτική καθώς αποτελεί ένα καταρρέοντα φαύλο κύκλο που καταλήγει στην καταστροφή όλων. Είναι ανήθικη καθώς ψάχνει την εξαθλίωση του αντιπάλου, αντί να νικήσει την κατανόησή του: ψάχνει να καταστρέψει παρά να αλλάξει. Η βία είναι ανήθικη γιατί ευδοκιμεί στο μίσος, παρά στην αγάπη. Καταστρέφει την κοινωνία και καθιστά την αδελφοσύνη αδύνατη. Αφήνει την κοινωνία μας στον μονόλογο, παρά στον διάλογο. Η βία καταλήγει να ηττείται η ίδια. Δημιουργεί πικρία στους επιζώντες και κτηνωδία στους καταστροφείς.” – MLKJ

Στην επί του όρους ομιλία, λέει ο Χριστός (Ματθ. 5:38-42):

Ακούσατε πως ειπώθηκε “οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος” εγώ όμως σας λέω να μην αντιστέκεστε στον πονηρό. Αλλά:

1) Όποιος και να σε χτυπήσει στο δεξί μάγουλο, γύρισε και το άλλο (για να σου ρίξει). Ας σκεφτούμε λίγο πάνω σε αυτό. Το να σε χτυπήσει κάποιος στο δεξί μάγουλο, χρειάζεται να σε χτυπήσει είτε με το αριστερό χέρι με “drive” είτε με το δεξί ανάποδα. Δηλαδή κάπως “σιγανό” χτύπημα. Αν σε χτυπήσει δηλαδή λίγο, άφησέ τον να σε χτυπήσει και πολύ.

2) Όποιος θέλει να σε πάει στα δικαστήρια για να σου ζητήσει να του δώσεις τον χιτώνα (το σακάκι θα λέγαμε), δώσε του και το ιμάτιο (το πουκάμισο θα λέγαμε). Έτσι θα μείνεις γυμνός μπροστά του.

3) Όποιος (στρατιώτης) σε αγγαρεύσει ένα μίλι (να του κουβαλήσεις τον εξοπλισμό: ασπίδα κλπ) πήγαινε μαζί του δύο.

Και γενικά, σε όποιον σου ζητάει, ή θέλει να δανειστεί μην του γυρίσεις την πλάτη.

Τι λέει λοιπόν ο Ιησούς; να είμαστε θύματα;

Στο bullying υπάρχουν ίσως τρεις διακριτοί ρόλοι: ο θύτης, το θύμα και το κοινό. Ο θύτης συνήθως τρέφεται από τον θαυμασμό και από το γέλιο του κοινού, ή από την υπερέχουσα δύναμη που έχει συγκρινόμενος με το θύμα. Το θύμα είτε θα “σπάσει” είτε θα προσπαθήσει να ανταποδώσει, και έτσι θα φανεί αδύναμο..

Ο Χριστός όμως δεν αρκείται σε καμία από αυτές τις δύο αντιδράσεις, αντίθετα λέει:
1) Έλα, αντιμετώπισέ με ως άνθρωπο. Πού θες να φτάσεις; Πού θέλεις να πέσει ο ανθρωπισμός σου πια; Εγώ δεν είμαι απειλή, εσύ με κακομεταχειρίζεσαι.
2) Θες να με τραβήξεις στα δικαστήρια για να διεκδικήσεις τα ρούχα μου; ορίστε πάρε και παραπάνω. Ευχαριστιέσαι τώρα που έμεινα γυμνός μπροστά σε όλους; Εκεί μας φτάνει η συμπεριφορά σου (το να ήσουν γυμνός μπροστά σε πλήθος εκείνη την εποχή ήταν πολύ χειρότερο από ότι σήμερα) 3) Έλα θα περπατήσουμε μαζί παραπάνω από όσο σου δίνει το δικαίωμα ο νόμος να μου επιβάλεις. Θα περπατήσουμε το διπλάσιο, γιατί με ενδιαφέρει να με δεις ως συνάνθρωπο, όχι ως ανταγωνιστή σου. Θέλω βλέποντάς με να υποφέρω, να πονέσει κάτι μέσα σου και να καταλάβεις τι κάνεις.

Αν αντισταθείς στον στρατιώτη, μπορεί να σε σκοτώσει, και θα είναι νόμιμο. Αν “σπάσεις”, θα έχει να γελάει και να το κάνει και σε άλλους. Αν σηκώσεις όμως το βάρος της κακίας του για λογαριασμό και του επόμενου, αρχίζει να ενοχλείται που σε βάζει να του κάνεις τη δουλειά του. Αρχίζει να σκέφτεται πως θέλεις και το κάνεις, δεν είσαι ζώο, είσαι άνθρωπος που βάζεις την ελευθερία σου ηθελημένα κάτω από τη σκλαβωτική του επιθυμία. Είσαι δούλος του όχι επειδή το διάλεξε αυτός, αλλά εσύ. Άρα ποιος είναι ο κατακτητής; Ποιος το κατάφερε;

Και τι γίνεται αν είσαι το “κοινό”; Θα μπεις στη θέση του θύματος, όπως μπήκε ο Χριστός. Όχι στη μίζερη παθητικότητα. Συμμετοχή στα κοινά με προσωπικό κόστος και ευθύνη… Κάτι αντίστοιχο με αυτό που έκανε, από ότι λέει ο Βαρουφάκης, η γυναίκα του. Μπήκε μπροστά, κάνοντας τους επιτιθέμενούς του να σταματήσουν.

Και τι γίνεται αν είσαι ο θύτης; Να μετανοήσεις. Να αλλάξεις αξίες, γιατί το ότι μπορείς να εκμεταλλεύεσαι τον άλλο, δεν σημαίνει ότι είναι και σωστό. Και ακόμα και αν δεν το πολυ-νιώθεις πως είναι λάθος, να ξέρεις πως δεν είσαι αόρατος στον Θεό. Σε βλέπει.

Βασικά, κανένας δεν εγγυάται πως είτε μπεις στη θέση του άλλου, είτε γυρίσεις το άλλο μάγουλο, πως ο θύτης θα αλλάξει. Όμως αν ο σπόρος δεν πεθάνει, μόνος μένει. Αν όμως πεθάνει, φέρνει πολύ καρπό. Ο Χριστός πέθανε τελικά, καθώς δεν αντιστάθηκε στον πονηρό. Όμως ο θάνατός του (και η ανάστασή του) ενέπνευσε τους πρώτους χριστιανούς, και ο μαρτυρικός θάνατος αυτών, τους επόμενους. Έτσι πάει. Πιο πολύ εμπνέει ένας που ζει και πεθαίνει για έναν σκοπό, με έναν τρόπο που τον υποστηρίζει, παρά ένας που σκοτώνει για έναν σκοπό. Όποιος και αν είναι ο σκοπός αυτός.

Έλλειψη επιχειρημάτων, αρχή βίας.

Ο ακτιβισμός μας ας είναι τέτοιος που θα ξυπνήσει τη συνείδηση στον άλλο. Όχι το πείσμα για εκδίκηση, αλλά την όρεξη για αλλαγή. Τον εχθρό δεν τον νικάς αν τον εξαφανίσεις, αλλά αν τον πείσεις να αλλάξει, αν τον κερδίσεις. Τότε όχι μόνο τον νικάς, αλλά τον κάνεις και σύμμαχο.
“Μακάριοι οι πράεις, γιατί αυτοί θα κληρονομήσουν τη γη.”

Μέχρι πού όμως; Μήπως δίδαξε ο Χριστός να γινόμαστε θύμα για να είμαστε θύμα;

Μια δεύτερη ανάγνωση του μέτρου που δίνει, δείχνει πως δεν θα γυρίζουμε για πάντα το μάγουλο. Δεν θα περπατάμε με τον εξοπλισμό του στρατιώτη μέχρι να πεθάνουμε. Δεν θα ξεριζώσουμε το δέρμα μας για να το δώσουμε. Τι εννοώ; Το μέτρο που δίνουν τα παραδείγματα του Χριστού είναι… κάπου το διπλάσιο από την αρχική πρόθεση του θύτη. Πιο κάτω, στο 7ο κεφάλαιο λέει:
“μη δώσετε το άγιο στα σκυλιά, ούτε να βάλετε τα μαργαριτάρια σας μπροστά στα γουρούνια, μην τυχόν τα πατήσουν, και μετά σας επιτεθούν.” Ο Χριστός δεν πήγαινε γυρεύοντας να τον σκοτώσουν. Ίσα-ίσα, στη γέννησή του έφυγε από τον αιμοδιψή Ηρώδη. Όταν προσπάθησαν να τον λιθοβολήσουν, ξέφυγε μέσα από το πλήθος. Ο Χριστιανός δεν αγωνιά να βρει ευκαιρία να πεθάνει, ψάχνει να βρει τρόπους να υπηρετήσει, να “πλύνει τα πόδια”, να “χαλάσει” πολύτιμο χρόνο με αυτούς που είναι στο περιθώριο: πόρνες, τελώνες, ξένους, εχθρούς, παράξενους, αρρώστους.

Άλλη μία ανάγνωση για τα μαργαριτάρια και τα γουρούνια θα ήταν ίσως τα ατελείωτα debate. Ο Χριστός δεν πήγε σε κανένα διαγωνισμό να επιδείξει τις γνώσεις του. Όποτε χρειαζόταν απαντούσε, και απαντούσε υπέροχα. Όμως δεν χρειάζεται να νικάς συνέχεια τον αντίπαλο. Η χρήση της Αγίας Γραφής δεν είναι για τη συνεχή ικανοποίηση της εγκυκλοπαιδικής μας δίψας, αλλά για την μεταμόρφωσή μας σε κάτι χρήσιμο, ώστε να δοξάζεται ο Θεός που μας τα έδειξε και όχι εμείς που τα καταφέραμε.