Μαζί με τα Χριστούγεννα έρχονται τα μπαζάρ, οι φιλανθρωπίες, οι ενοχές και το ερώτημα: τι είναι φιλανθρωπία;
Μαζί με τα Χριστούγεννα έρχονται τα μπαζάρ, η χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα, τα λαμπιόνια και οι μελωδίες στους δρόμους, τα κοκκινισμένα χέρια από τα λεπτά σχοινάκια των τσαντών που όλο και αυξάνονται, ένα ακατανόητο διάχυτο κλίμα ευτυχίας, σαν να ανοίγει μια παρένθεση στην αθλιότητα της καθημερινότητάς μας, αλλά και… οι άστεγοι, που έρχονται να συμπληρώσουν την εικόνα που έχει φτιάξει το σύστημα για τα Χριστούγεννα: «δώσε κι εσύ σε αυτούς που έχουν ανάγκη μισό ευρώ (ενώ έχεις σηκώσει όλο το Mall) για να καθησυχάσεις τις τύψεις σου τούτες τις άγιες μέρες».
Όλοι τώρα θυμούνται την φιλανθρωπία (λες και άστεγοι υπάρχουν μόνο τα Χριστούγεννα).
Φτάνει αυτή η εποχή για να καθησυχάσουμε τις τύψεις μας, επειδή έτσι είναι το κλίμα των ημερών; Τι πρέπει να κάνει, αυτός που έχει έστω και λίγα; Βοηθάει δίνοντας μισό ευρώ ή πρέπει να δώσει περισσότερα; Πρέπει να δίνουμε σε συγκεκριμένες ομάδες ή η φιλανθρωπία δεν κάνει διακρίσεις; Πώς πρέπει να αντιλαμβανόμαστε τη βοήθεια προς τον πλησίον; Ποια είναι η άποψη του Χριστού γι’ αυτά; Καταρχήν, είναι μια τέχνη το να βοηθήσεις χωρίς να είναι ο στόχος η καθησύχαση του εαυτού. Η βοήθεια χρειάζεται ειλικρίνεια και συμμετοχή, όπως είπε ο Jack London: «Το κόκαλο που πέταξες στο σκυλί δεν είναι ευσπλαχνία. Ευσπλαχνία είναι το να μοιράζεσαι το κόκαλο που έχεις με το σκυλί, όταν είσαι πεινασμένος όχι λιγότερο απ’ το σκυλί.»
Δεν υπάρχει πιο απεχθής εικόνα για μένα από το να βλέπεις κάποιον που πάει να βοηθήσει τους αστέγους να τους πετάει από ψηλά ένα κρουασάν ή μισό κιλό πατάτες. Η αισθητική η απεχθής είναι και στον τρόπο που το κάνεις. Δηλαδή ξεφτιλισμένα πλήθη από τη φτώχεια κάτω με απλωμένα τα χέρια και να τα πετάνε! Λες και είναι σκύλος. Ποιός μωρέ αλληλέγγυος, φιλάνθρωπος άνθρωπος δεν σέβεται τη φτώχεια του άλλου ως αξιοπρέπεια;! Ποιος το κάνει διατυμπανίζοντάς το, ξεφτιλίζοντας αυτόν που πεινάει;
Η φιλανθρωπία έχει μολυνθεί από το βαθύ εγωιστικό «να κάνω κάτι γι’ αυτούς προκειμένου να έχω τη συνείδησή μου ήσυχη, να μην έχω τύψεις», από την άθλια πολιτική-κομματική σπέκουλα ιδιαίτερα στις μέρες μας και από την επίδειξη ευσπλαχνίας των πλουσίων.
Ο Χριστός δεν υπέδειξε απλώς να είμαστε φιλάνθρωποι, αλλά τόνισε ότι πρέπει και να ενεργούμε «εν τω κρυπτώ». (Μαθ. 6:4) Μη γνωρίζει η αριστερά τι ποιεί η δεξιά (6:3), όπως έχει περάσει στη λαϊκή κουλτούρα. Επίσης έδειξε κάτι άλλο πολύ σημαντικό.
Στο ναό στα Ιεροσόλυμα ήταν μια φτωχή χήρα, η οποία όταν ήρθε έβαλε δύο λεπτά στο γαζοφυλάκιο – τα πιο μικρά κέρματα, και ο Χριστός της δίνει τον πιο υψηλό έπαινο: «προσκαλεσάμενος τους μαθητάς αυτού είπεν αυτοίς· αμήν λέγω υμίν ότι η χήρα αυτή η πτωχή πλείον πάντων έβαλεν των βαλλόντων» (Μαρκ. 12:43).
Ο Χριστός θεωρεί την ελεημοσύνη της χήρας πιο πολύτιμη από αυτή που έβαλαν όλοι μαζί και από αυτή που έβαλαν οι πλούσιοι, επειδή «πάντες γάρ ούτοι εκ του περισσεύοντος αυτοίς έβαλον εις τα δώρα, αύτη δε εκ του υστερήματος αυτής πάντα τον βίον ον είχεν έβαλεν» (Λουκ. 21:4). Δεν υπάρχει πιο συγκλονιστική φράση κατά τη γνώμη μου από αυτή, που δίνει μια απάντηση για όλους αυτούς τους πλούσιους που βλέπουμε να βγαίνουν και να κάνουν φιλανθρωπίες κουβαλώντας μαζί τους τα κανάλια και αναρτώντας ταμπέλες με το όνομά τους. Οι πλούσιοι που ήρθαν στο ναό, δώρισαν τεράστια ποσά, αλλά το δώρο τους ήταν μικρό, προσεκτικό. Δεν κινδύνευαν με τίποτα. Ρίχνοντας χρυσά κέρματα στο γαζοφυλάκιο δεν ξεχνούσαν να μετρήσουν προσεκτικά πόσο θα τους μείνει για καλή ζωή. Αλλά ο Θεός λέει: «ος γαρ εάν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι απολέσει αυτήν· ός δ’ αν απολέσει την ψυχήν αυτού ένεκεν εμού και του ευαγγελίου σώσει αυτήν» (Μαρκ. 8:35). Και είναι τελείως ανόητο υπό το πνεύμα του Ευαγγελίου να ακούγεται ότι οι πλούσιοι είναι οι ευλογημένοι από τον Θεό και να επικαλούνται μάλιστα και παραβολές απ’ τη Γραφή για να το στηρίξουν, όπως αυτή των ταλάντων. Μήπως τότε οι φτωχοί είναι οι καταραμένοι από τον Θεό;
Ο Χριστός υπέδειξε να είμαστε φιλάνθρωποι, γιατί κάνοντας έργα φιλανθρωπίας στον πλησίον μας, τα κάνουμε για τον Ίδιο το Θεό. Ο Χριστός διδάσκει: «επείνασα γαρ και εδώκατέ μοι φαγείν, εδίψησα και εποτίσατέ με, ξένος ημήν και συνηγάγετέ με, γυμνός και περιεβάλετέ με, ησθένησα και επεσκέψασθέ με, εν φυλακή ήμην καί ήλθατε προς με (…) εφ’ όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε» (Μαθ. 25:35, 40). «Αδελφών»! Προσέξτε τις λέξεις! Είναι τρομερό να έχουμε τα πρωτότυπα λόγια του Ευαγγελίου στη γλώσσα μας. «Αδέλφια» του αποκαλεί ο Χριστός όλους αυτούς τους «ελάχιστους» εκεί έξω! Ούτε καν «φίλους» που έλεγε στους μαθητές του. Όλες οι διδασκαλίες του Χριστού, όλες οι εντολές Του, όλα αυτά που έκανε, ο τρόπος που έζησε, είναι διαποτισμένα με την ιδέα της αγάπης προς τον πλησίον και της αδελφικής μέριμνας γι’ αυτόν, γιατί ΟΛΟΣ ο χριστιανισμός είναι διαποτισμένος από την έννοια του ελέους. Ο πιστός έχει μπροστά του την εικόνα του ελέους του Χριστού που έγινε φτωχός για μας για να πλουτίσουμε εμείς με τη δική του φτώχεια.
Η φιλανθρωπία είναι στάση ζωής και όχι «επάγγελμα», είναι μέρος μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας να βοηθάς τους ανθρώπους με όλη τη δύναμη και χαρά, να βοηθάς δωρεάν, κρυφά, χωρίς κανένα όφελος για τον εαυτό σου, χωρίς τιμητικές διακρίσεις, βραβεία, ψηφαλάκια ή κοινωνικές προβολές. Και δεν έχει σημασία το μέγεθος του ποσού. Για να το πω αλλιώς… θα περιμένατε να κλείσω με μερικές χαριτωμένες κοινοτοπίες του τύπου «γι’ αυτό πρέπει να κάνουμε φιλανθρωπίες»… Όχι. Το αντίθετο. Ο φιλάνθρωπος δεν κάνει φιλανθρωπίες· είναι φιλάνθρωπος σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής του, στην καθημερινότητά του, γιατί αγαπάει τον συνάνθρωπο, κάθε άνθρωπο και όχι μόνο αυτόν που ταιριάζει στην πολιτική, εθνική ή θρησκευτική/δογματική του ταυτότητα, φροντίζοντάς τον όταν έχει ανάγκη.
