Αν έκανε ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν το ‘Blade Runner’;

Θα έπρεπε να δηλώσω εκ των προτέρων ότι δεν μου “άρεσε” ούτε απόλαυσα ιδιαίτερα το Από μηχανής του Άλεξ Γκάρλαντ, που είχε την Αμερικανική του πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του 2015 SXSW.

Είναι μια πλούσια, υπνωτική, καθηλωτική κινηματογραφική εμπειρία, έτσι μπορώ να πω ότι θαύμασα τη δεξιοτεχνία του. Αλλά όταν ο συμπρωταγωνιστής Ντόναλ Γκλίζον είπε στο κοινό ότι ενοχλήθηκε βλέποντας το χαρακτήρα του στην οθόνη, χαμογέλασα. Δεν ήταν ο μόνος.

Ο Γκλίζον παίζει τον Κέιλεμπ, έναν προγραμματιστή που κερδίζει μια εβδομαδιαία επίσκεψη με τον Νέιθαν (Όσκαρ Άιζακ), τη μοναχική ιδιοφυία που είναι ιδιοκτήτης της επιχείρησης όπου εργάζεται ο Κέιλεμπ. Μετά από μια βόλτα με ελικόπτερο πάνω από παγετώνες και δάση, προσγειώνεται σε ένα εργαστήριο/κατοικία που μοιάζει κάπως σαν κρυψώνα κακούργου του Μποντ σχεδιασμένη από τον Φρανκ Λόιντ Ράιτ. Ο αναβλυζόμενος ενθουσιασμός γρήγορα δίνει τη θέση του στην υποψία όταν ο Νέιθαν απαιτεί από τον Κέιλεμπ να υπογράψει μια συμφωνία εμπιστευτικότητας. Τί δεν πρέπει να αποκαλύψει; Τα πάντα. Σε ποιόν δεν μπορεί να τα αποκαλύψει; Στον οποιονδήποτε.

Ο Κέιλεμπ παίρνει επίσης μια κάρτα-κλειδί που ανοίγει μονάχα ορισμένες πόρτες και δεν λειτουργεί κανένα από τα τηλέφωνα. Προφανώς δεν έχει δει ποτέ ταινία τρόμου.

Αποδεικνύεται ότι το μεγάλο πρότζεκτ του Νέιθαν δουλεύει πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη. Ο Κέιλεμπ έχει επιλεγεί για να κάνει μια αξιολόγηση πάνω στην Έιβα (Αλίσια Βικάντερ), ένα ρομπότ με καλυμμένο κορμό, γυμνή κοιλιά, και καλώδια ορατά κάτω από τα χέρια και τα πόδια της. Ο Κέιλεμπ διαμαρτύρεται δικαίως ότι μια αξιολόγηση υποτίθεται ότι είναι για το αν ή όχι μια τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να περάσει για ανθρώπινη και η Έιβα έχει ήδη αποκαλυφθεί ως ένα ρομπότ. Ο Νέιθαν λέει ότι το πραγματικό τεστ είναι το αν ο Κέιλεμπ θα την αποδεχθεί ως πραγματική ακόμη και αν γνωρίζει ότι είναι τεχνητή.

Στην πρεμιέρα της ταινίας, ο Γκάρλαντ είπε στο κοινό ότι έχει ταυτόχρονα ερωτηματικά και διαφωνίες με το σεβασμό των Αμερικανών για τους σκηνοθέτες ταινιών. Θεωρεί τον εαυτό του συγγραφέα πρώτα, ακόμα κι αν πήρε τα ηνία του Από μηχανής. Ενώ η κατεύθυνση της ταινίας του είναι περισσότερο από επαρκής, οι λέξεις (όπως ο Άιζακ είπε στο κοινό κατά τη διάρκεια μιας περιόδου ερωταπαντήσεων) είναι το αληθινό αστέρι του σόου. Υπάρχουν ιδέες εν αφθονία στην ταινία, και η αρχιτεκτονική ενισχύει οπτικά τη συγχώνευση του φυσικού κόσμου και των τεχνητών κατασκευών που τον κατοικούν. Και ναι, οι “συνεδρίες” που ο Κέιλεμπ έχει με την Έιβα είναι καλά παιγμένες και διασκεδαστικές να τις βλέπει κανείς. Αλλά μια καλή υποδομή για μια ακαδημαϊκή ερευνητική εργασία είναι διαφορετικό από μια στερεά ιδέα για μια ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Ο Νέιθαν εκπέμπει απειλή, ο Κέιλεμπ φλερτάρει με την Έιβα, και πολύ σύντομα μια σιωπηλή Ασιάτισσα με το όνομα Κιόκο παρουσιάζεται. Αυξομειώσεις ρεύματος στο κτίριο προσωρινά διακόπτουν το κύκλωμα παρακολούθησης — ή όχι; Σε φευγαλέες στιγμές ιδιωτικότητας η Έιβα παρακαλεί τον Κέιλεμπ να τη βοηθήσει. Μήπως τον εμπαίζει, ή είναι μέρος του στησίματος που ο Νέιθαν έχει προσχεδιάσει για να πείσει τον Κέιλεμπ ότι είναι πραγματική; Μήπως της Έιβας της αρέσει πραγματικά ο Κέιλεμπ ή απλώς προσποιείται; Μήπως του Κέιλεμπ αρέσει η Έιβα ή είναι απλά γοητευμένος από αυτήν; Και αν δεν ξέρει τα δικά του συναισθήματα, πώς μπορεί να είναι σίγουρος ότι είναι άνθρωπος;

Υπάρχουν δύο αδυναμίες στο Από μηχανής, και μία απ’ αυτές είναι στη μεσαία πράξη. Μεταξύ της διευθέτησης και της λύσης, ο Κέιλεμπ και ο Νέιθαν έχουν τόσες πολλές προσποιήσεις και αντι-προσποιήσεις που έχω περισσότερο ή λιγότερο σταματήσει να νοιάζομαι. Πέραν από το Παιχνίδια Μυαλού ή Το Κεντρί, έχει καμιά ταινία αυτές τις πολλές προτάσεις ότι τα πάντα είναι ένα περίτεχνο προσωπείο και δεν εκφυλίζεται σε φάρσα;

Ναι—αυτή η δομή ενισχύει τα θέματα του περιεχομένου με έναν τρόπο που είναι ευφυής: εμείς, όπως ο Κέιλεμπ, προσπαθούμε να καταλάβουμε αν εξαπατούμαστε. Αλλά σε αντίθεση με τον Κέιλεμπ, δεν ξέρουμε τίποτα που μπορούμε να κάνουμε που θα επηρεάσει το αποτέλεσμα, έτσι μένουμε απλώς να τον περιμένουμε να καταλάβει τα πράγματα…ή όχι.

Όταν η τελευταία πράξη αρχίζει, οι αποκαλύψεις περιλαμβάνουν πολύ γυμνό και βία κατά των γυναικών. Εδώ, επίσης, η μορφή είναι κατάλληλη για το θέμα. Η εμπειρία της Έιβα γίνεται μια εντυπωσιακή αλληγορία για την καταπίεση μιας γυναίκας σε ένα αυστηρά πατριαρχικό σύστημα. Ακόμη, όπως στο Άρωμα: Η Ιστορία Ενός Δολοφόνου, η βία και το γυμνό συγχέονται με τρόπους που με εκπλήσσουν ως ειρωνικά εκμεταλλευτικά, δεδομένου ότι τα αντίστοιχα θέματα των ταινιών στηλιτεύον την εκμετάλλευση των γυναικών. Σκέφτηκα επίσης το τέλος τράβηξε για περίπου τρία λεπτά περισσότερο. Έρχεται ένα σημείο όπου, αν έχουμε δώσει ιδιαίτερη προσοχή, ξέρουμε τι θα συμβεί άπαξ ένας χαρακτήρας βγαίνει από την πόρτα.

Ωστόσο, για όλες αυτά τα παράπονα, το Από μηχανής είναι μια σπάνια γενιά: μια ταινία επιστημονικής φαντασίας που είναι προσανατολισμένη για ενήλικες και πρόθυμους να λάβουν σοβαρά υπόψη τις δικές του ιδέες. Ίσως πάρα πολύ σοβαρά. Όλο αυτό το φιλοσοφείν δουλεύει μια χαρά σε μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας ή νουβέλας, αλλά ακόμη και το Εγώ, Το Ρομπότ είχε ένα κοινότοπο φονικό μυστήριο για να κρατήσει το κοινό εμπλεκόμενο μεταξύ του αντικειμένου των μαθημάτων του στο τι μας κάνει ανθρώπους.

 

Πηγή